Potencjalni beneficjenci programu GKM muszą spełniać szereg warunków, które narzuca na nich ustawa. Pierwszy z nich wskazuje kto według wytycznych programu może tworzyć gospodarstwo domowe. Zapis formalny wskazuje, że może być ono prowadzone:
„samodzielnie przez pełnoletnią osobę fizyczną albo wspólnie przez małżonków lub rodziców co najmniej jednego wspólnego dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską albo opieką prawną”
Upraszczając oznacza to, że beneficjentami programu mogą być gospodarstwa domowe prowadzone przez przedstawicieli jednej z poniższych grup:
- Singli bądź osoby samotnie wychowujące dzieci
- Małżeństwa
- Związki nieformalne wychowujące przynajmniej jedno wspólne dziecko
Z tych zapisów wynika, że z programu nie będą mogły skorzystać związki nieformalne nie posiadające potomstwa. W takiej sytuacji z programu może skorzystać pojedyncza osoba z takiego związku, natomiast ustawa sugeruje że docelowy beneficjent powinien mieć zdolność kredytową. Oznacza to, że do jej wyliczenia nie będą brane pod uwagę dochody partnera/partnerki. Są do jednak póki co interpretacje na podstawie samego tekstu ustawy, a dokładne procedury będą na jej podstawie przygotowywać banki kredytujące.
Należy również podkreślić jak w ramach tego programu rozumiane jest dziecko. Definicja wskazuje, że jest to „osoba małoletnia w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r.” – co oznacza, że nie przekracza 18 roku życia. Dodatkowo jako dziecko rozumiane są także:
osobą niepełnosprawną, której niepełnosprawność jest potwierdzona
orzeczeniem o:
a) znacznym stopniu niepełnosprawności, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1,
b) całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, o którym mowa w art. 5 pkt 1,
c) niezdolności do samodzielnej egzystencji, o którym mowa w art. 5 pkt 1a,
d) niepełnosprawności, o której mowa w art. 4a ust. 1
– ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2021 r. poz. 573 i 1981)”
POWIĄZANIE Z POLSKĄ
Kolejnym warunkiem jest wskazanie lokalizacji i narodowości potencjalnych beneficjentów programu. Kredytobiorcami GKM mogą zostać gospodarstwa domowe prowadzone:
- Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, albo
- Poza terytorium RP, pod warunkiem że przynajmniej jeden z beneficjentów posiada polskie obywatelstwo.
Brak wymogu polskiego obywatelstwa oznacza, że z programu nie są wykluczeni cudzoziemcy prowadzący gospodarstwa domowe w Polsce. Utrudnione zadanie będą natomiast miały osoby pracujące za granicą. Ustawa jednoznacznie wskazuje, że GKM musi być udzielony w PLN, a rekomendacje KNF wymuszają na bankach aby kredytów udzielały w walucie głównego dochodu. Furtką umożliwiającą skorzystanie z programu być może okażą się procedury niektórych banków. Cześć z nich obecnie w przypadku związków gdzie jedna osoba zarabia w walucie obcej, a druga w PLN – do wyliczenia zdolności obniżają odpowiednio dochód osoby zarabiającej w walucie tak aby głównym dochodem był ten w złotówkach.
WARUNEK DOTYCZĄCY POSIADANIA NIERCUCHOMOŚCI
Natomiast najbardziej kluczowy warunek dotyczy posiadania aktualnie nieruchomości. Jednym z założeń ustawy jest zwiększenie dostępności mieszkań i domów oraz program ma wspierać zaspokajanie własnych potrzeb mieszkaniowych. Dlatego też wprowadzono ograniczenie polegające na tym, że :
- Osoby z gospodarstwa domowego nie mogą posiadać prawa własności lokalu mieszkalnego ani domu jednorodzinnego, a także nie przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego bądź domu jednorodzinnego.
Oznacza to, że beneficjent w trakcie starania się o GKM nie powinien posiadać mieszkania ani domu. Ustawodawca przewidział jednak wyjątek od tego warunku dla osób, które posiadają min 2 dzieci oraz ich aktualna nieruchomość nie przekracza ustalonej powierzchni użytkowej. Musi to być także jedyne mieszkanie bądź dom potencjalnych kredytobiorców. W takim przypadku beneficjentami mogą zostać gospodarstwa domowe, które:
- Posiadają prawo własności bądź spółdzielcze prawo nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego i jednocześnie:
- Posiadają dwoje dzieci, a powierzchnia lokalu lub domu nie przekracza 50 m2
- Posiadają troje dzieci, a powierzchnia lokalu lub domu nie przekracza 75 m2
- Posiadają czworo dzieci, a powierzchnia lokalu lub domu nie przekracza 90 m2
- Posiadają pięcioro lub więcej dzieci. (Bez limitu powierzchni)
Warunek dotyczący posiadania nieruchomości odnosi się do aktualnego stanu czyli czy obecnie potencjalny beneficjent posiada dom lub mieszkanie. Samo posiadanie nieruchomości w przeszłości nie jest wykluczającym elementem. W celu uniknięcia wykorzystywania tego faktu ustawodawca wyłączył możliwość udzielenia GKM osobom, które ciągu ostatnich 5 lat przekazały lokal lub dom w darowiźnie osobie z I bądź II grupy podatkowej – co mogłoby sugerować intencjonalne przeniesienie własności w celu zakwalifikowania się do programu.